ارزیابی مقاومت ارقام خیار به مگس مینوز سبزیجات، liriomyza sativae blanchard (dip.: agromyzidae) و واکنش پارازیتویید لاروی آن diglyphus isaea (walker) (hym.: eulophidae)

چکیده(تمام نما) مگس مینوز blanchard liriomyza sativae در سال های اخیر با گسترش دامنه ی پراکنش خود، به آفت مهم سبزیجات و گیاهان زینتی در جهان تبدیل شده است. به دلیل پتانسیل بالای این حشره در بروز مقاومت به حشره کش ها ی رایج استفاده از ارقام مقاوم گیاهی و پارازیتوییدها به عنوان رهیافت های موثر در مدیریت تلفیقی این آفت مطرح است. از آنجاییکه این حشره، آفت اصلی خیار می باشد، مقاومت هفده رقم خیار (خسیب ، جیرفت1، اورگرین، ویکیما، سلطان، کریم، کوراژ، زحل، سوپر د امینوس، ماکسیموس، ویکتور، گرین مجیک، رویال، سرویس پلاس، بومی گرگان، بومی سنندج و بومی رودبار) نسبت به مگس مینوز سبزیجات l. sativae مورد ارزیابی قرار گرفت. تمامی ارقام در آزمایش غربال در شرایط گلخانه ای و با شاخص هایی نظیر تعداد نیش تغذیه ای، تعداد تونل لاروی سن اول، نسبت تعداد تونل لاروی سن اول به تعداد نیش تغذیه ای و نرخ صدمه ارزیابی شدند و در این آزمایش تفاوت های معنی داری از لحاظ شاخص های فوق مشاهده شد(p<0.01) به طوریکه که از نظر تعداد نیش تغذیه ای، ارقام کریم و کوراژ به ترتیب با میانگین 71/0±29 و 001/0±28 دارای بیشترین نیش تغذیه ای بودند که از نظر آماری با تمامی ارقام دیگر اختلاف معنی دار داشتند. کمترین نیش تغذیه ای در رقم بومی گرگان با میانگین 37/0±8/2 ثبت شد از نظر صفت تعداد تونل لاروی رقم کریم دارای بیشترین تونل لاروی با میانگین 71/0±7 بود، کمترین تعداد تونل در رقم بومی گرگان بامیانگین49/0±8/0 دیده شد همچنین در صفت نسبت تعداد تونل لاروی به نیش تغذیه ای ارقام گرین مجیک و سرویس پلاس به ترتیب با میانگین 08/0±55/0 و 06/0±51/0 دارای بیشترین نسبت تعداد تونل لاروی به نیش تغذیه ای بودند بررسی صفت نرخ صدمه نیز نشان داد که کمترین نرخ صدمه متعلق به ارقام بومی سنندج و بومی گرگان به ترتیب با میانگین37/0±2/2 و4/0±4/1 بود و در عین حال این ارقام دارای کمترین تعداد تخم وکمترین تعداد تونل بوده واز نظر نسبت تونل به نیش تغذیه ای با ارقام کوراژ و سلطان اختلاف معنی داری نداشتند. در نهایت ارقام خیار در این آزمایش با استفاده از تمام شاخص ها تجزیه کلاستر و به چهار گروه عمده ی حساس(ارقام کریم، کوراژ، زحل)، نیمه حساس(ارقام خسیب، جیرفت1، اورگرین، ویکیما و سلطان)، نیمه مقاوم(سوپر دامینوس، ماکسیموس، ویکتور،گرین مجیک، رویال، سرویس پلاس و بومی رودبار) و مقاوم(ارقام بومی سنندج وگرگان) طبقه بندی شدند. در ادامه ارقام انتخاب شده از نتایج آزمایش غربال برای مطالعه ی مقاومت آنتی بیوزی در شرایط آزمایشگاه و در دمای 1 ± 25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ±65 درصد و دوره ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی با شاخص هایی نظیر طول دوره جنینی، طول دوره لاروی، درصد مرگ ومیر لاروی، طول دوره شفیرگی، وزن شفیرگی، درصد مرگ و میر شفیرگی و نسبت جنسی مورد ارزیابی قرار گرفت. در تجزیه چند متغیره داده ها اختلاف معنی دار در همه شاخص ها مشاهده شد(p<0.01) و در تجزیه داده ها با استفاده از واریانس یک طرفه تفاوت معنی دار در همه شاخص های ذکر شده به جز وزن شفیرگی و نسبت جنسی مشاهده گردید. نتایج نشان یای که طول دوره جنینی در رقم سوپر دامینوس که عمدتاً به صورت مزرعه ای کشت می شود با میانگین 01/0± 03/4 روز بیشترین مقدار و در رقم گلخانه ای کریم با میانگین 05/0 ± 12/3 کمترین مقدار بود همچنین از نظر طول دوره ی لاروی در رقم سوپردامینوس با میانگبن 07/0± 53/5 روز بیشترین مقدار و در رقم کریم با میانگین 1/0±36/4 روز کمترین مقدار بود، همچنین بیشترین میزان مرگ و میر لاروی در رقم سوپر با میانگین 24/1±41 درصد و کمترین میزان مرگ و میر لاروی در رقم کریم با میانگین 29/0 ±80/10 درصد مشاهده شد، طول دوره شفیرگی در رقم سوپردامینوس با میانگین 07/0±47/8 روز بیشترین مقدار و رقم کریم با میانگین02/0 ± 06/8 کمترین مقدار مشاهده شد، ارقام خیار بر اساس تمام صفات بررسی شده در آزمایش آنتی بیوز تجزیه کلاستر شدند و ارقام مورد مطالعه به سه گروه حساس(ارقام گلخانه ای سلطان ،کریم و جیرفت)، با مقاومت کم(ارقام بومی گرگان و ویکتور) و مقاومت متوسط(رقم سوپردامینوس) طبقه بندی شدند. به طور کلی از نتایج این تحقیق چنین برداشت می شود که ارقامی که عمدتا به صورت مزرعه ای کشت می شوند نسبت به ارقام گلخانه ای احتمالا مقاوم تر هستند. نتایج فوق تنوع ژنتیکی معنی داری را بین ارقام خیار نسبت به مگس مینوز سبزیجات به اثبات رساند. همچنین در تحقیق حاضر در یک سیستم سطوح غذایی سه گانه، تاثیر سطح اول تغذیه (رقم خیار) بر سطح سوم تغذیه (زنبورisaea diglyphus) در شرایط مزرعه ای و در دو آزمایش(وضعیت طبیعی گیاه و وضعیتی که قسمت های کناری برگ ها بریده شده بود) به انجام رسید، اما اختلاف معنی داری در میزان جلب زنبور پارازیتویید بین ارقام خیار مشاهده نشد.